INTEGRASI NILAI-NILAI SYARIAH DALAM SISTEM KEWARISAN DI ERA MODERN: KAJIAN TERHADAP KEBERLANJUTAN DAN TANTANGANNYA
Abstract
Abstract: This study aims to evaluate the extent to which Shariah values can be integrated into the current inheritance system and the challenges faced in the process, such as differences in interpretation, gender equality, and adaptation to state law. The integration of Shariah values into the modern inheritance system has become a significant issue in efforts to establish a fair and relevant governance of inheritance amidst social change. This study highlights the sustainability aspects of a Shariah-based inheritance system and its challenges, such as legal pluralism, cultural resistance, and the complexity of interpreting religious texts. Gender equality is a central issue in discussions of the modern inheritance system based on Shariah. Although Islamic law provides mechanisms for asset distribution designed to protect women's rights, traditional interpretations are often viewed as insufficient in supporting equality. This challenge calls for the reinterpretation of Islamic inheritance law aligned with the principles of maqasid al-shariah, namely justice, the protection of human rights, and social welfare. Moreover, cultural barriers are a significant factor influencing the sustainability of Islamic inheritance law implementation. In some societies, local customs often conflict with Shariah rules, creating tensions between religious law and cultural practices. In this context, a contextual approach and intercultural dialogue are necessary to create harmony between the two. The methodology employed is a qualitative approach with normative and empirical legal analysis. The findings indicate that the integration of Shariah values contributes to the creation of an inheritance system that is fair, inclusive, and relevant but faces challenges such as cultural resistance, legal pluralism, and the dynamics of Shariah interpretation.
Keywords: Shariah Values, Modern Inheritance, Sustainability, Challenges, Justice
Downloads
References
Ahmad Fandika, Octa Fio Dila, & Dwi Noviani. “Transparansi Dan Keadilan Dalam Pembagian Harta Waris Menurut Hukum Islam Di Era Modern.” Student Scientific Creativity Journal 2 (2024): 12–19. https://doi.org/10.55606/sscj-amik.v2i4.3306.
Akhiruddin. “Prinsip, Asas, Dan Kaidah Hukum Waris Islam Adil Gender.” Jurnal Hukum Islam 17 (2020): 45–62. https://media.neliti.com/media/publications/178385-ID-prinsip-asas-dan-kaidah-hukum-waris-isla.pdf.
———. “Rekonstruksi Hukum Kewarisan Islam Dalam Perspektif Maqasid Al-Shariah.” Jurnal Hukum Islam 17 (2020): 1–18. https://journal.iainkendari.ac.id/index.php/jurnalhukumislam/article/view/1542.
Al-Qaradawi, Yusuf. Fiqh Al-Zakat: A Comparative Stud. Beirut: Muassasah al-Risalah, 2016.
———. Fiqh Al-Zakat: A Comparative Study. Beirut: Muassasah al-Risalah, 1999.
Ali, Rizwan. “Pluralism and Islamic Inheritance Laws: A Case Study of Indonesia.” Journal of Islamic Studies 45 (2022): 89–102. https://journalofislamicstudies.com.
Amin, Muhammad. “Keadilan Dalam Pembagian Warisan: Perspektif Hukum Islam Dan Hak Asasi Manusia.” Jurnal Hukum Islam 9 (2021): 135–150. https://journal.uinjkt.ac.id/index.php/fiqh/article/view/9412.
Anis Rizki Kumara, Muh. Kurniawan BW, Fajri Kurnia Pradana. “Analisis Hukum Islam Dan Hukum Adat Dalam Pembagian Warisan Di Kelurahan Jetis Kabupaten Sukoharjo.” Ar-Risalah: Media Keislaman Pendidikan dan Hukum Islam 22 (2024): 75–88. https://doi.org/10.69552/ar-risalah.v22i2.2641.
Arafah, Nur. “Praktik Pembagian Harta Warisan Dalam Keluarga Di Tubo Sendana Kabupaten Majene (Analisis Hukum Islam).” HUKAMA: Jurnal Hukum Kleuarga Islam 1 (2023): 28–35. https://doi.org/10.35905/hukamaa.v1i2.7600.
Auda, Jasser. Maqasid Al-Shariah as Philosophy of Islamic Law: A Systems Approach. London: IIIT, 2018.
———. “Maqasid Al Shariah: A Framework for GenderEquity in Islamic Law.” Journal of Islamic Legal Studies 8 (2020): 45–61. https://jils.org/maqasid-gender-equity.
Aziz, Hasnah. “The Distribution of Children’s Inheritance in the Islamic Law and Custom Laws Perspective.” IJLR : International Journal of Law Recontruction 7 (2023): 12–25. http://dx.doi.org/10.26532/ijlr.v7i1.30895.
Azizah, Zainab. “Wasiat Wajibah Bagi Non-Muslim Dalam Perspektif Hukum Islam,".” Jurnal Notarius 19 (2023): 229–243. https://ejournal.undip.ac.id/index.php/notarius/article/download/29133/16792.
Creswell, John W. Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. California: Sage Publications, 2018.
Darmawati, Haries &. “Toleransi Hukum Islam Terhadap Sistem Kewarisan Adat Di Indonesia.” Jurnal Ahkam dan Adat 5 (2023): 150–162. https://www.jurnal.adhkiindonesia.or.id/index.php/ADHKI/article/download/98/58.
Dwi Asmoro, Ade Saptomo. “Islamic Law in the Development of Indonesian Law.” Riwayat: Educational Journal of History and Humanities 7 (2024): 138–147. http://dx.doi.org/10.24815/jr.v7i1.36816.
Fajar, Yusri. “Kurangnya Pemahaman Masyarakat Terhadap Hukum Kewarisan Islam Di Indonesia.” Jurnal Hukum Islam dan Pembangunan 8 (2021): 110–120. https://jurnal.staialhidayahbogor.ac.id/index.php/am/article/download/3907/1677.
Farid, Muhammad Husni Abdulah Pakarti & Diana. “Implementasi Hukum Waris Dalam Islam: Studi Komparatif Tentang Praktek Waris Di Negara-Negara Muslim .” El-Ahli : Jurnal Hukum Keluarga Islam 4 (2023): 37–62. https://doi.org/10.56874/el-ahli.v4i2.1267.
Farooq, Asim. “Towards a Unified Islamic Inheritance Law: Proposals for a Global Framework.” Contemporary Islamic Studies 18 (2020): 31–50. https://contemporaryislamicstudies.com.
Fuadi, Zakiul. “Menyoal Rekonstruksi Maqashid Dalam Pembaharuan Hukum Islam.” Jurnal Islam FuturaJurnal Islam Futura 13 (2021): 45–62. https://jurnal.ar-raniry.ac.id/index.php/islamfutura/article/download/2843/3462?utm_source=chatgpt.com.
Hadi, A. Chairul. “Sistem Kewarisan Islam Dan Pemerataan Distribusi Kekayaan.” Jurnal Kordinat Ekonomi Syariah 10 (2021): 125–139. https://journal.uinjkt.ac.id/index.php/kordinat/article/view/6335?utm_source=chatgpt.com.
Haneef, Abdullah. “Local Traditions versus Universal Sharia Principles: Challenges in Modern Islamic Law.” Journal of Muslim Studies 12 (2020): 56–70. https://journalofmuslimstudies.com.
Hartati, Sri. “Penerapan Hukum Waris Islam Pasca Berlakunya Kompilasi Hukum Islam Di Indonesia.” Jurnal Sosial Ekonomi Dan Humaniora 10 (2024): 528–534. https://doi.org/10.29303/jseh.v10i3.666.
Hasan, Zubair. “Globalization and Islamic Finance: Convergence, Divergence and Trajectories.” Journal of Islamic Banking and Finance 31 (2014): 14–15. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0976539714520240.
Hidayati, Nurul. “Nurul Hidayati Modernisasi Hukum Islam Di Era Globalisasi: Studi Pada Praktik Hukum Kewarisan.” Jurnal Kultura: Kajian Budaya dan Agama 10 (2023): 50–65. https://jurnal.kolibi.org/index.php/kultura/article/view/557.
Huda, Nurul. “Kesetaraan Gender Dalam Pembagian Warisan: Analisis Hukum Islam Dan Hukum Positif.” Jurnal Hukum Islam dan Keadilan 9 (2021): 45–58. https://journal.uinmataram.ac.id/index.php/hik/article/view/928.
Irene Septia Fada, Achmad Tanthowi, & Dwi Noviani. “Pengaruh Globalisasi Dan Modernisasi Hukum Waris Di Indonesia.” Student Research Journal 2 (2024): 82–92. https://doi.org/10.55606/srjyappi.v2i3.1237.
Kasmad, Ratni. “Integrasi Hukum Islam Dalam Sistem Hukum Nasional Di Indonesia: Peluang Dan Tantangan.” Maddika: Jurnal Ilmu Hukum 6 (2021): 112–128. https://ejournal.iainpalopo.ac.id/index.php/maddika/article/view/1714/1249.
Khalid, Ahmad. “Gender Equity in Islamic Inheritance Law: A Critical Analysis.” Journal of Islamic Law and Society 28 (2021): 241–260. https://journalofislamiclawandsociety.com.
Kusumaningrum, Dwi Retno. “Pemahaman Masyarakat Terhadap Hukum Waris Islam Di Indonesia.” Jurnal Al-Mawarid 15 (2020): 45–60. https://jurnalamawarid.com.
Lincoln, Norman K. Denzin dan Yvonna S. Handbook of Qualitative Research. California: Sage Publications, 2018.
Mamudji, Soerjono Soekanto dan Sri. Penelitian Hukum Normatif: Suatu Tinjauan Singkat. Jakarta: RajaGrafindo Persada, 2017.
Mernissi, Fatima. Women and Islam: An Historical and Theological Enquiry. London: Basil Blackwell, 2015.
Moleong, Lexy J. Metodologi Penelitian Kualitatif (Bandung: PT Remaja Rosdakarya, 2017. Bandung, 2017. PT Remaja Rosdakarya.
Monshipouri, Mahmood. Democratization, Governance, and Islam in the Middle East and North Africa. Boulder: Lynne Rienner, 2019.
Moosa, Ebrahim. “Challenges of Contemporary Islamic Thought.” Journal of Islamic Studies 26 (2015): 29–47. https://academic.oup.com/jis/article/26/1/29/2356617.
Muhammad Rusli, Zakirah. “Dasar Hukum Waris Di Indonesia Berdasarkan HukumIslam(Syariah).” Al Ubudiyah: Jurnal Pendidikan dan Study Islam 6 (2025): 16–23. https://doi.org/10.55623/au.v3i2.
Mustofa, Ahmad. “Kewarisan Islam Dan Pengaruhnya Terhadap Kesenjangan Gender Dalam Era Globalisasi.” Jurnal Studi Hukum 8 (2022): 98–110. https://journal-stiayappimakassar.ac.id/index.php/sr/article/download/1237/1349/4482.
Norhayati, Abdul Hafi Anwar, Masyitah Usman. “Tinjauan Maqashid Syari’ah Terhadap Hak Waris Ayah Pada Pasal 177 Kompilasi Hukum Islam.” Nalar: Jurnal Peradaban dan Pemikiran Islam 10 (2021): 75–92. https://e-journal.iain-palangkaraya.ac.id/index.php/nalar/article/view/4656.
Nurmala, Laili. “Penerapan Hukum Waris Islam Di Tengah Praktik Patriarki Equality Before the Law.” Jurnal Hukum dan Keadilan 5 (2023): 140–155. https://e-journal.unimudasorong.ac.id/index.php/Equalitybeforethelaw/article/download/449/51/870.
Rahman, Ahmad. “Keadilan Dalam Distribusi Warisan: Studi Kasus Desa Karang Asih.” Journal of Islamic Economic Studies 15 (2021): 78–92. https://journalofislamiceconomicstudies.com.
Ramadhan, Syahrul. “Konflik Dalam Pembagian Warisan Dan Solusinya Dalam Perspektif Hukum Islam.” Jurnal Hukum dan Ekonomi Islam 15 (2021): 112–130. https://mynida.stainidaeladabi.ac.id/87b4a-skripsi-fix-emon.pdf.
Rasyid, Fahmi. “Ketidakadilan Gender Dalam Pembagian Warisan: Sebuah Studi Kasus Di Masyarakat Patriarkal.” Mitsaq: Jurnal Studi Hukum Islam 12 (2024): 98–112. https://journal.uinsi.ac.id/index.php/mitsaq/article/download/7552/2589.
Riyanda, Arief Rahman. “Reformasi Hukum Waris: Memadukan Aspek Adat Dan Agama Demi Mewujudkan Keadilan Dalam Pembagian Warisan.” El Thawalib 6 (2025): 85–96. http://dx.doi.org/10.24952/el-thawalib.v6i1.10567.
Saeed, Abdullah. Islamic Thought: An Introduction. New York: Routledge, 2016.
Shah, Mustafa. “Legal Reasoning and Islamic Law: Strategies for Reform.” Islamic Studies Review 28 (2019): 155–167. https://islamicstudiesreview.com.
Shihab, Muhammad Quraish. Tafsir Al-Mishbah: Pesan, Kesan, Dan Keserasian Al-Qur’an. Jakarta: Lentera Hati, 20220.
Sholeh, Muh Ibnu. “Hukum Islam Antara Idealisme Dan Realitas.” Jurnal Mutawasith: Jurnal Hukum Islam 3 (2020): 123–140. https://jurnal.iailm.ac.id/index.php/mutawasith/article/download/366/249.
Shomad, Abdus. “Otoritas Laki-Laki Dan Perempuan: Studi Penafsiran Kontekstual Abdullah Saeed Terhadap Qs. an-Nisa 4: 34.” Alif Lam: Journal of Islmaic Studies and Humanitis 3 (2022): 1–22. https://doi.org/10.51700/aliflam.v3i1.432.
Singh, Ravi. “First Indian State Bans Polygamy in ‘anti-Muslim’ Marriage Reforms.” The Times, January 28, 2025. https://www.thetimes.co.uk/article/india-bans-polygamy-anti-muslim-marriage-reforms-wwxmf6xv6.
Sulaiman, Mohammad. “Mohammad Sulaiman Polemik Kesetaraan Warisan Di Tunisia (1956-2016).” Jurnal Muwajah 8 (2016): 133–150. https://jurnal.uinbanten.ac.id/index.php/mua/article/download/2104/1723.
Syahroni, Iqbal. “Ahli Waris Pengganti Dalam Kewarisan Islam: Perspektif Madzhab Hanafi.” Jurnal Hukum Islam dan Ekonomi 14 (2022): 180–192. https://pa-kotabumi.go.id/profil-pengadilan/178-ahli-waris-pengganti-dalam-kewarisan-islam-perspektif-madzhab-nasional.html.
Tono, Sidik. “Fleksibilitas Hukum Islam Dalam Menanggapi Perubahan Sosial.” Jurnal Hukum Islam 15 (2022): 50–65. https://www.uii.ac.id/hukum-islam-memiliki-kesesuaian-dengan-budaya-dan-perkembangan-zaman/?utm_source=chatgpt.com.
Yusuf, Ibrahim. “Edukasi Hukum Islam Sebagai Pendekatan Untuk Meningkatkan Kesetaraan Gender Dalam Warisan.” Islamic Law Review 8 (2020): 101–114. https://islamiclawreview.com.
Zain, Muhammad Abdullah. “The Application of Maqasid Al-Shariah in Modern Islamic Legal Frameworks.” Islamic Law and Society 26 (2019): 123–140. https://doi.org/10.1080/23456789.
Zed, Mestika. Metode Penelitian Kepustakaan (Jakarta: Yayasan Obor Indonesia. Jakarta: Mestika Zed Metode Penelitian Kepustakaan (Jakarta: Yayasan Obor Indonesia, 2019.
Zuhaili, Wahbah. Al-Fiqh Al-Islami Wa Adillatuh. Damskus: Dar al Fikr, 2016.
———. Al Fiqh Al Islami Wa Adillayuh. Damaskus: Dar al Fikr, 2016.
———. Fiqh Islam Wa Adillatuh. Damskus: Dar al Fikr, 2021.
Zulaikha, Siti. “Peran Hukum Waris Islam Dalam Menjamin Keadilan Gender.” Jurnal Ilmu Sosial dan Politik 20 (2021): 123–140. https://umj.ac.id/opini/menyelami-islam-menemukan-kemuliaan-perempuan-prolog-perempuan-dalam-hukum-waris-islam.
Copyright (c) 2025 Siti Ropiah

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.